چگونه فعال شدن مکانیزم ماشه می‌تواند قیمت خودرو را افزایش دهد؟
«مکانیزم ماشه (Snapback)» می‌تونه تأثیر زیادی روی بازار خودرو و قیمت‌ها داشته باشه.
«مکانیزم ماشه ذاتاً به معنای افزایش قیمت خودرو نیست، اما با تشدید ریسک‌های ارزی، کندکردن تأمین قطعات و تغییر انتظارات، مسیر صعودی قیمت‌ها را محتمل‌تر می‌کند.»
مکانیسم ماشه چیست؟
«مکانیزم ماشه» (Snapback) در چارچوب توافق برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تعریف شده است، به این معنا که اگر یک طرف ادعا کند طرف مقابل تعهدات هسته‌ای را نقض کرده، می‌تواند بازگشت خودکار تحریم‌ها را فعال کند.
وقتی ماشه فعال شود، برخی تحریم‌های معلق شده مجدداً به جریان می‌افتند، به ویژه در حوزه‌های بانکی، مالی، حمل‌ونقل بین‌المللی و تعاملات بانکی خارجی.
اگر تحریم‌های مالی و بانکی بازگردند، نقل‌وانتقال پول، واردات قطعات، بیمه بین‌المللی حمل و نقل، تعامل با مؤسسات خارجی و تأمین ارز بسیار دشوارتر می‌شوند.
تأثیر مکانیزم ماشه بر قیمت خودرو
افزایش ریسک ارزی 》 دلار و ارز گران‌تر می‌شود 》 هزینه قطعات بالاتر 》 قیمت خودرو بالا می‌رود
اختلال در تأمین قطعات و زنجیره تأمین 》 واردات سخت‌تر و پرهزینه‌تر می‌شود 》 تولید کاهش می‌یابد 》 عرضه کم و قیمت بالاتر
تغییر انتظارات بازار و رفتار فروشندگان 》 فروشندگان عرضه را محدود می‌کنند 》 خریداران برای خرید عجله می‌کنند 》 بازار ملتهب و قیمت بالا
کاهش امکان واردات خودرو یا قطعه 》 رقابت کم می‌شود و جایگزینی وجود ندارد 》 فشار افزایشی بیشتر روی خودروهای داخلی
چگونه فعال شدن ماشه می‌تواند قیمت خودرو را افزایش دهد؟
فعال شدن ماشه لزوماً به معنای افزایش قیمت خودرو نیست، اما چند مسیر اصلی وجود دارد که می‌تواند زمینه لازم برای گرانی را فراهم کند:
مسیر تأثیر بر قیمت خودرو
افزایش ریسک ارزی وقتی تحریم‌ها بازگردند، دسترسی به منابع ارزی محدود می‌شود، دلار ممکن است گران‌تر شود. هزینه واردات قطعات ارزی افزایش می‌یابد. قیمت تمام‌شده خودرو بالا می‌رود و بازار آزاد خودرو تحت تأثیر آن قرار می‌گیرد.
اختلال در تأمین قطعات و زنجیره تأمین واردات قطعات به‌واسطه تحریم‌های مالی، حمل‌ونقل و بیمه مختل خواهد شد. ممکن است تولید خودرو کاهش یابد، عرضه کم شود و آنهایی که تولید می‌شوند گران‌تر باشند.
تغییر انتظارات بازار / رفتار عرضه‌کنندگان فعال شدن ماشه سیگنال عدم اطمینان اقتصادی می‌دهد، فروشندگان ممکن است عرضه خود را کمتر کنند تا منتظر قیمت‌های بالاتر باشند. این کاهش عرضه مقطعی می‌تواند باعث جیره‌بندی یا جهش قیمت شود.
کاهش تأثیر واردات در مهار قیمت‌ها وقتی تحریم‌ها نشود واسطه‌های مالی بین‌المللی کار کنند، واردات قطعه یا خودروهای خارجی دشوار می‌شود، پس ابزار رقابتی برای مهار قیمت کمتر می‌شود. فشار افزایشی بر خودروهای داخلی بیشتر خواهد بود.
شواهد و اظهارنظرها درباره تأثیر ماشین بر خودرو در ایران
رئیس انجمن قطعه‌سازان گفته که با فعال شدن ماشه، واردات قطعات به وضعیت مشابه سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ بازخواهد گشت و تولید در شرکت‌های خودروسازی با مشکلات جدی مواجه خواهد شد، که در نهایت منجر به افزایش قیمت می‌شود.
برخی رسانه‌ها گزارش داده‌اند که فعال شدن ماشه بازار خودروی چین‌ساز در ایران را با خطر مواجه کرده، چون شرکت‌های چینی ممکن است همکاری‌ها را کاهش دهند یا بازار ایران را ترک کنند.
از سوی دیگر برخی کارشناسان می‌گویند بازار خودرو در وضعیت فعلی کشش جهش‌های بزرگ قیمتی را ندارد و اگرچه فشار قیمت وجود دارد، اما جهش‌های خیلی سنگین ممکن است بازار را از تعادل خارج کند.
پیش‌بینی‌ها و سناریوهای ممکن
با توجه به وضعیت فعلی و شواهد موجود، می‌توان چند سناریو را متصور بود:
1. سناریوی بدبینانه
تحریم‌ها به طور کامل بازگردند، زنجیره تأمین به‌شدت مختل شود، ارز به سرعت بالا برود، عرضه خودروها شدیداً کاهش یابد , در این حالت قیمت خودروها ممکن است جهش قابل‌توجهی داشته باشد، به ویژه مدل‌هایی که بیشتر به قطعات وارداتی وابسته‌اند.
2. سناریوی میانه
تحریم‌ها برخی محدودیت‌ها ایجاد کنند، اما با مدیریت دولت، تأمین قطعات جایگزین و استفاده از مسیرهای تجاری شرقی (مثلاً چین) بتواند بخشی از اثرات را خنثی کند. در این حالت قیمت‌ها افزایش خواهند یافت، اما نه به شکل انفجاری و سریع، بلکه از طریق نوسانات و رشد تدریجی.
3. سناریوی خوش‌بینانه
فعال شدن ماشه تأثیر محدود بگذارد یا تعویق بیافتد، یا مذاکراتی صورت گیرد که بخشی از تحریم‌ها کاهش یابد؛ دولت بتواند سیاست‌هایی اتخاذ کند که بازار را به ثبات برساند؛ در این حالت، گرچه فشار افزایشی هست، اما بازار خودرو از جهش شدید نجات یابد.
